De Oosterhoff boerderij
.................. de boerderij op Westerdijkshorn, een buurtschap nabij Bedum, waar onder meer mijn moeder opgroeide, waar later oom Hein en tante An woonden en mijn neefjes Harry en Evert-Jan bij wie ik in mijn kindertijd zo graag logeerde (en uiteraard neef Jan-Tiemon en nicht Marian maar die waren wat ouder dan ik). En daarvoor moest je dan met de trein (Blauwe Engel) natuurlijk van Delfzijl naar Bedum…. Te gek!
Tegenwoordig heeft de boerderij een woonbestemming en worden we door de aldaar woonachtige neef Ronald met zijn vrouw al vele jaren gastvrij ontvangen op de in beginsel twee jaarlijks te houden Oosterhoff familiedag.
Aan het einde van dit verhaaltje over de boerderij zijn nog enkele foto's van het eindresultaat te zien.
Maar eerst iets over ....................
The making of.....
“Hoe lang doe je daar nou over?” is de vraag die ik vaak als eerste krijg. Eerlijk? Ik weet het niet. Want wat reken je bijvoorbeeld wel en niet mee aan voorbereidingstijd. Ook het familiebezoekje waarbij je en passant nog even wat wilt nameten, nog even een detailfotootje maken? En soms ligt de bouw ook even stil omdat andere zaken prioriteit hebben.…. Wat ik wel zeker weet is dat wanneer ik om wat voor reden nog een exemplaar zou maken ik daarvoor misschien maar de helft of wellicht minder dan de helft van de tijd nodig zal hebben. Want terugkijkend realiseer je je pas hoeveel tijd je besteed hebt aan onderzoek, naar hoe dingen nou precies hadden gezeten. Informatie vergaren, meten, foto's en (schaal)tekeningen maken en niet te vergeten het oplossen van problemen waar je tijdens het bouwen tegenaan loopt. Kortom, ik heb de tijd niet bijgehouden. En weliswaar is het in elkaar zetten van de boerderij zelf ook wel arbeidsintensief, maar in dit geval ben ik denk ik meer tijd kwijt geweest aan de voorbereiding.
Want o ja, dat had ik nog niet verteld. De boerderij heeft in de loop van met name de laatste ca.40 jaar nogal wat veranderingen ondergaan. De belangrijkste visuele wijziging is wel het rieten dak dat met golfplaten is bedekt. En ook de voorgevel van de schuur waarin zich ook een deel van de woonruimte bevindt, is behoorlijk gewijzigd. Foto's van 40 jaar of ouder bleken er nauwelijks en oude bestektekeningen al helemaal niet.
Maar om toch iets van een antwoord te formuleren. …, zo’n vier jaar terug (het is nu maart 2020) ben ik begonnen met het maken van vooral veel detailfoto’s, meten en met het maken van (schaal)tekeningen. (handig die elektronische informatie bij je foto’s).Hieronder enkele voorbeeldfoto's van grote gehelen en details.
Noordkant kelder en woonhuis
En zo heb ik er nog tientallen, maar die zijn voor de website niet zo interessant.
Maar eerst natuurlijk tekeningen maken
En gelijk alles maar omrekenen naar millimeters (schaal 1:87). Is dat ook maar vast gebeurd.
Omdat ik mijzelf vrijwel letterlijk de vraag stelde “waar begin je eigenlijk aan”, besloot ik eerst een prototype te maken van karton. En hetzelfde (na)jaar 2016, had ik een kartonnen prototype klaar.
Zo kon ik een beetje een beeld krijgen van de problemen die ik mogelijk tegen zou komen bij het bouwen, maar ook of wat ik gemeten en berekend had een beetje in proportie zou zijn.
Nu had ik mij wel voorgenomen er een mooi model van te maken, maar ik vond het kartonnen prototype voor wat het als modelbouwobject waard was nog best aardig gelukt. Had op de familiedag van mei 2017 al iets gehad om te laten zien, leuke reacties op gehad en ik wilde nu eigenlijk ook wel weer even wat anders.
Of... nee.. ik had mij voorgenomen er een mooi model van te maken en dat wilde ik weliswaar ook, maar ik zag ik een beetje op tegen wat komen ging. Vanaf nu zou de detaillering ook een rol gaan spelen. En sommige details waren verloren gegaan of weggewerkt. En hoe maak je een rieten dak in schaal 1:87? Kortom, de onzekerheid begon wat op te spelen. En...... dit kon wel eens meer werk worden dan ik mij had voorgesteld.
De bedoeling was om de boerderij ongeveer te maken zoals ik het gekend had uit de tijd dat ik er als kind zo graag kwam logeren. Zo rond eind jaren ’60, begin 70’er jaren dus. Zo moest ie worden. Of, nou ja, in elk geval met rieten dak en de nog niet gemoderniseerde voorgevel van de schuur.
Volgens overlevering was de relatief korte tijd dat de baanderdeuren en de garage bruin waren geweest een ideetje van tante An. Maar vanwege vele andere afbeeldingen en niet in de laatste plaats mijn eigen herinnering vond ik groen toch mooier.
Maar oké, inmiddels was ik bijna een jaar verder. Lekker aan de modelbaan gewerkt, het model van het ouderlijk huis (uit de Piet Heinstraat in Delfzijl) nu écht afgemaakt en wat "gewone", zeg maar de schaal 1:1 klusjes gedaan. Tijd weer voor de boerderij. .
En vanaf dat moment ging het eigenlijk ook best snel......
.............en het viel uiteindelijk ook wel weer mee. Maar wat je dan wat onzeker maakt is dat je niet beschikt niet over alle informatie die je nodig hebt en je wilt ook weer geen avonden voor niks zitten prutsen. En voor sommige details ben je afhankelijk van herinneringen en (soms onzekere) informatie van anderen:
- van Hans, mijn 10 jaar oudere broer die ook idem zoveel oudere herinneringen aan de boerderij heeft,
- van neef Jan-Tiemon die op de boerderij opgroeide,
- van jongere neef Ronald, de tegenwoordige bewoner, maar die de geschiedenis van de boerderij goed kent.
Aan deze drie heren ben ik daarom ook veel dank verschuldigd. Niet alleen voor hun informatie maar ook voor hun support.
Maar er was wel énige documentatie waar ik gebruik van kon maken.
Vanwege aardbevingsschade was het oude voorhuis (schaal 1:1 dus) dermate verzakt dat dat opnieuw moest worden opgetrokken. Daarom moesten tekeningen gemaakt worden (oude en nieuwe situatie). Er waren dus zowaar recente tekeningen. Maar de schuur was daarbij op zich niet zo relevant en dat bleek ook uit het nameten. De maten waren hier en daar dan ook welhaast wat schetsmatig vastgesteld. Maar ondanks dat heb ik aan die tekening zeer zeker wel wat gehad.
En verder had ik wat oude foto’s tot mijn beschikking en twee (foto’s van) schilderijen van de boerderij …..
….. en last but not least Google (afbeeldingen) om te kijken hoe sommige dingen in werkelijkheid bij soortgelijke Groningse boerderijen waren afgewerkt.
Tsja....... en dan dat dak. Het rieten dak dus.
Want door de tegenwoordige golfplaten zijn de details van de afwerking van het dak niet meer te zien.
Nou ja, uiteindelijk heb ik het dak met passen, meten, schatten, logisch denken, stenen tellen en lang naar oude foto’s kijken samengesteld tot wat het geworden is.
En niet dat ik ook maar een moment overwogen heb om het project terzijde te leggen maar moet gezegd, het dak was een crime. Daar ben ik ook relatief lang mee bezig geweest.
Voor het rieten dak heb ik eerst het internet eens afgestruind op ideeën. Daarbij kwam ik onder meer op de site van Huib Maaskant. Ik heb zijn idee van het begrassen met behulp van een elektrostaat geprobeerd. Dat lukte een beetje, maar mijn resultaten lieten te wensen over en het scheen mij ook heel erg arbeidsintensief toe. Maar ik sluit niet uit dat ik het misschien ook niet helemaal goed deed. Op een beurs deed iemand mij het idee aan de hand van de haren van een blokkwast. Ik moet zeggen dat die haren het als riet aan de waterkant heel goed doen, maar niet als basis voor een rieten dak. Daarvoor is het te grof.
Uiteindelijk lag de oplossing letterlijk en figuurlijk heel dicht bij huis. Ik heb gebruik gemaakt van goudgele rechte wollen mohair.
Idee kwam van Annie, mijn vrouw, die tot zij de stofportretten ontdekte, geregeld beren maakte van mohair…..
Ontzettend leuk om te ervaren hoe Annie het ook leuk vond om even mee te experimenteren met het rieten dak.
Om het wat gemakkelijker te kunnen verwerken hebben we het “geïmpregneerd” met verdunde houtlijm en een “kleurtje” gegeven (“vies gemaakt”). En met een oude tandenborstel geborsteld.
De bewerkte mohair hebben we vervolgens geplakt op (bruin!) styreenplaat. Ik wist niet eens dat er bruin styreenplaat (voor modelbouw) bestond, ik kende alleen het witte van Evergreen. Maar mijn “treinen-en modelbouwmannetje”, Derk Bruintjes van Locomotion in Gasteren had het.
Ook omdat het het einde was van een lang proces, vind ik het nu goed zo en ik vind het resultaat heel acceptabel. En om nu te zeggen dat ik er zat van was, nee! Vind ik wel erg dramatisch uitgedrukt, maar ik ben wel blij dat de boerderij nu zover klaar is want soms wil je gewoon weer eens een ander project doen. En.....uiteindelijk ben ik wel modelspoorder……. :-)
Maar voor die wil, het kan geen kwaad om met het mohair als rieten dak nog eens verder te experimenteren denk ik. Met nog meer verdunnen van de houtlijm was het wellicht iets zachter en daarmee mogelijk wat regelmatiger gebleven.
De afwerking van het rieten dak en vooral de nok vond ik lastig. Daarmee doel ik niet zozeer het uitvoeren als wel op het bedenken ervan. Niet alleen qua bouw, maar vooral ook omdat niemand meer wist hoe dat nu precies gezeten had. Weliswaar wist Hans nog ongeveer hoe het zat met de pannen rond het rieten dak en dat was ook nog een beetje op oude foto’s te zien, maar de nok…….?
Drentse en Twentse rieten daken hebben vaak van die hele uitgesproken, soms rood/oranje nokvorsten, maar dat hebben Groningse boerderijen niet. Althans niet zo uitgesproken. Hoe het dan wel zat? Dit was een kwestie van plaatjes zoeken op internet. Uiteindelijk vond ik er twee die model stonden voor de nok zoals ik die gemaakt heb.
En nog even voor de modelbouwer, de nokvorsten heb ik gemaakt van half rond profiel (6mm) dat ik beplakt heb met stripjes styreen van 0,25 x 05 mm en toen geverfd.
In het kader van ere wie ere toekomt; een vergelijkbaar idee voor het maken van nokvorsten was ik ook tegengekomen op de site van Huib Maaskant toen ik op zoek was naar hoe je een rieten dak maakt, maar ik ben zo vrij te denken dat ik daar met betrekking tot de nokvorsten ook ongeveer zou zijn uitgekomen. Maar ik wil niet beticht worden van plagiaat ;-)
Tenslotte nog een paar detailfoto's.
Omdat de Slaters muurplaten niet groot genoeg waren, moest ik er een paar centimeter bij aan plakken. Heb ik daar maar een beetje aardbevingsschade van gemaakt.
En hoe maak je een stalraam? Is misschien te doen met een 3-D printer, maar dat werd op deze schaal te klein. Ik heb daarom een foto die van het schuurraampje gemaakt had paar keer heel klein afgedrukt, uitgeknipt ………… en achter het transparant styreen geplakt
En nou we het toch nog even hebben over de grenzen van je mogelijkheden...... Ik heb de muurankers in de achtergevel gemaakt van heel klein afgeknipte stukjes zwart isolatieband. Maar ik dacht dat het nog echter kon. Ik heb van stukjes styreen van 0,25 x 05 mm stukjes kruislings over elkaar geplakt, zwart geverfd, afgeknipt en ......... Nee dus. Het lijmen ging niet. Daarvoor was het raakvlak met de muur te klein. Soms was het mogelijk, maar dan moest het in één keer goed, want je kunt niet schuiven. De lijm lost namelijk het materiaal en de verf ook een beetje op en als je dan nog iets moet verschuiven (en je hebt echt maar minder dan een speldenprik aan lijm nodig) wordt het een grote smeerboel. Dus gauw gestopt. Ik heb er een foto-stripverhaaltje van gemaakt.
Muurankers in melkpakdop
Één die lukte heb ik laten zitten.
De afbouw
En nu nog een diorama. Dan gaat zo'n bouwwerk pas écht leven. Maar details om je als familie met elkaar aan te verkneuteren doen het natuurlijk ook altijd goed :-) Moest wel een beetje natuurgetrouw dus, maar hoe doe je dat? Ik kon via de gemeente nog aan een iets oudere luchtfoto komen, althans waarop in elk geval de gracht nog stond.
Tot een 20, 30 jaar geleden, zo bleek uit een luchtfoto uit waarschijnlijk ergens jaren '40 is de vorm van de tuin bijna niet wezenlijk veranderd. Door neef Jan-Tiemon die mij aan de foto hielp en ondersteund door aanwijzingen van hem, kon ik de tuin ook re-construeren naar pak h'm beet eind jaren '60.
En de pomp was een kwestie van " 'ns proberen, kijken hoever ik kom". Vind hem zelf nog wel redelijk gelukt. Annie heeft er van DAS klei nog een emmertje bijgemaakt.
Zowel in werkelijkheid als in model niet de meest in het oog springende plek (daarom ook maar even een foto :-) ), maar wat door onder meer het traliewerk van de kelder wel leuk was om te bouwen.
En de mestbult mag natuurlijk niet ontbreken. En broer Hans attendeerde mij op de plank over de sloot. Hoefde je niet zo ver om te lopen als je even naar de buren moest.
Toen ik zo ongeveer klaar was had ik (zoals het nu in werkelijkheid is) een strook gras aan de zuidkant van de boerderij. Ja, je weet niet beter. Totdat Jan-Tiemon mij er fijntjes op wees dat daar in die tijd e i - g e n - l i j k een moes- en bloemtuintje lag. Grrrr....... Nou ja, die dan toch ook maar "even" gemaakt.
O ja....en nog een kippenhok. ..............
Tot besluit
De boerderij vraagt, ook als model, natuurlijk nogal wat ruimte en zoveel ruimte heb ik zelf niet. Maar dat is niet het enige. Ik heb ik het model eerst en vooral ook gemaakt voor en als eerbetoon aan mijn familie (i.c. van moeders kant). Daarom heb ik besloten het vooreerst in bruikleen aan de familie te geven en het een plaats te geven op de (echte) boerderij zelf. In Bedum dus. Maar voor die tijd is het object nog even "op tournee" bij familieleden die het zo leuk leek het model een poosje bij hen thuis te hebben staan. Maar eerst staat het nog tentoongesteld op de exposite Schoonebeek 194045 die nog duurt tot 26 november 2021.