Zelf maken van een markies

Dit deel van mijn website gaat over onze ervaringen met het zelf bouwen van een markies. En om gelijk maar met de deur in huis te vallen met een tip; mocht je deze site willen gebruiken om een markies te bouwen, dan raad ik je aan deze pagina eerst eens helemaal door te lezen. Dan kom je namelijk gelijk de 'do's en don'ts', de aanraders en de blunders tegen. Onderaan de pagina staan de adresjes waar wij onze spullen van betrokkenen hebben. Met gebruikmaking van de links hieronder kun je door de pagina navigeren. Succes!

En oh ja, de volgende zin stond tot voor kort onderaan op deze site, maar omdat gezien sommige reacties niet iedereen de site volledig leest, heb ik die nu maar aan het begin gezet:

Dit is een verslag van een experiment. Ik ben dus geen deskundige op het gebied van zonwering en ik bouw geen markiezen in opdracht. :-)

Maar vragen voor zover mijn kennis en ervaring reikt, beantwoord ik uiteraard graag.

Inleiding
De materialen
Gereedschappen
Het meten
Het frame
Het doek
Het maken van de volant
Opspannen van het doek
De ombouw
Tot besluit
Appendix

De aanleiding

Op een warme dag, toen de ochtendzon reeds brandde in de keuken die vanwege de hitte wel een broeikas leek, bedachten mijn vrouw Annie en ik dat ik daar wel heel graag zonwering wilde hebben. De rolgordijntjes die aan de hoge ramen niet eens tot boven aan toe hangen, zijn eigenlijk meer voor de privacy. Als zonwering hebben zij nauwelijks nut omdat de zon er dan nog overheen schijnt.

Waarom een markies?

Ons huis is een huis van omstreeks 1920. Daar past naar ons idee geen moderne zonwering, al zijn er die zo'n overweging minder belangrijk vinden, maar dat terzijde. De keuze voor een markies lag voor ons daarom voor de hand.

Zelf maken of kant-en-klaar kopen

Voor mijzelf had ik de keuze om zelf te maken al snel gemaakt. Gewoon omdat het me leuk leek en vooral ook omdat ik bij het zien van markiezen veelal de gedachte had: “volgens mij moet je dat zelf ook kunnen maken”. Al hebben we natuurlijk wel even gekeken naar wat een kant-en-klare markies kost. Want voor een paar tientjes die een gekocht exemplaar mogelijk extra zou kosten ga je (althans wij) natuurlijk niet zelf aan de slag.

Zo constateerden we dat een markies van de door ons gewenste maat met een breedte van 180 cm en een uitval van 120 cm tenminste een honderdje of acht zou gaan kosten. Door de markies zelf te maken zou je al gauw enkele honderden euro's kunnen besparen, dus dat loont wel de moeite.

De conclusie

Zelf maken kan. Is niet extreem moeilijk, maar moet ook niet worden onderschat. Dat leerde ons althans de praktijk. De rolverdeling was dat ik me zou bezig houden met het frame en Annie deed het naaiwerk van het doek. Lees in dit verband trouwens nog even wat ik geschreven heb onder Gereedschappen. Het in elkaar zetten deden we samen.
Toen we zo beiden, onervaren als wij waren met het in elkaar zetten van een markies bezig waren, legde Annie al gauw de link met de animatiefilmpjes van Buurman en Buurman. Dat hield de sfeer (slappe lach) er goed in! Ofwel als je die instelling hebt, (en natuurlijk beetje nauwkeurig kunt werken, enig streven naar perfectie en blunders van elkaar kunt verdragen) kun je er best aan beginnen.

Het bouwen

Wat hierna volgt zou ik willen omschrijven als enkele suggesties voor het bouwen van een markies en niet als handleiding, al lijkt dat er misschien wel op. Waarom? Veel informatie die wij tegenkwamen bleek niet eenduidig. Een handleiding vind ik dan ook nogal pretentieus. Daarom moet alles wat hierna staat, gelezen worden als “wij hebben het zo gedaan” of “voor zover ons bekend” etc. Of iets meer juridisch geformuleerd: wij aanvaarden geen enkele aansprakelijkheid voor schade of andere negatieve effecten die direct of indirect het gevolg zijn of zouden kunnen zijn van het opvolgen van de in deze website genoemde suggesties.

informatie

Onze informatie hebben we gehaald van:
- het internet, (zoals bijvoorbeeld informatie van leveranciers en ook trof ik zelfs een vrijwel volledige, maar lastig leesbare bouwbeschrijving aan, maar mét tekeningen)
- de bouwmarkt (gewoon afkijken van een kant-klaar exemplaar),
- woonhuizen of andere panden van dichtbij bekijken (even vragen is wel zo netjes)
- en last but not least onze ervaringen.
terug naar de inleiding

De materialen

Voor het frame:
- plafondschroot. Dat zijn vurenhouten (pan)latten van (afgerond) 2 x 6 cm.
- houtlijm
- houtschroeven (4,0 x 20) (ik werk het liefst met Torx)
- raamhoeken (hoeksteunen) 15 x 15 cm
- scharnieren tussen de klappen ("Staarthengen" 15 cm)
- (grond)verf

Voor het doek:
- markiesdoek,
- markiesgaren (dat is weer- en windbestendig!)
- nieten (van rvs kan roestvorming voorkomen!)
Voor de afwerking:
- markiesband,
- markiesspijkertjes
En verder:
- ophangbeugels (combi)
- optrekkoord
- buitenkoordgeleiders
- katrollen,
- koordkikker(s)
- hoekbeugeltjes

Gereedschappen

Aan de gereedschappen heb ik tot voor kort (juni 2016) eigenlijk nauwelijks aandacht besteed en nog steeds denk ik dat een beetje doe-het-zelver daar wel uit komt.
Echter.... uit reacties van lezers bleek dat de naaimachine wel vragen oproept. En terecht! Vandaar dat ik er nog een paar woorden aan wil wijden. Wij hebben het markiesdoek genaaid met een "gewone" naaimachine, maar dat is niet aan te bevelen. Eigenlijk is een gewone naaimachine daar niet op berekend. Probleem is niet zozeer de dikte van de stof (als je een spijkerbroeknaad kunt naaien, lukt markiesdoek ook wel), maar de stugheid van het doek. Een industrienaaimachine (poosje geleden een tweedehandsje gekocht) heeft een extra transporteur wat het naaien van dikke en stugge stoffen duidelijk gemakkelijker maakt. Maar goed, wij hadden toen nog niet anders dan een gewone naaimachine en het ging. Belangrijk is wel dat de naaimachine voldoende armlengte heeft, En...een "gewone" naaimachine heb je natuurlijk ook in kwaliteiten. Kortom, denk daar nog even over voordat je aan het bouwen van de markies begint.
Verder is het aan te bevelen over een goede elektrische nietmachine te beschikken .
terug naar de
inleiding

Het meten

Bouwen begint bij meten ! Zie schets hieronder.

Neem voor de breedte van de markies 24 cm meer (2 x 12 aan beide zijden) dan de breedte van het kozijn. Die 12 cm ontstaat door de breedte van de lat plus de ruimte tussen kozijn en de lat. Gelijk houden van de ruimte tussen lat en breedte van de lat zelf vonden wij het mooist. Houd bij het bepalen van de breedte wel rekening met de aanwezigheid van zaken die de markies in de weg kunnen zitten zoals bijvoorbeeld een hemelwaterafvoer.

Voor wat betreft de uitval, dat is de maat van de diepte van de markies in uitgevouwen toestand, wordt in de meeste gevallen uitgegaan van de helft van de hoogte van het kozijn + 20 cm. Die 20 cm is ongeveer de ruimte die het doek inneemt in opgevouwen toestand. Houd daarbij rekening met de hoeveelheid ruimte boven het raam. Is die ruimte helemaal vrij dan is de keuzemogelijkheid de uitval wat dieper te maken natuurlijk groter dan bijvoorbeeld wanneer zich een daklijst of een goot of iets dergelijks vlak boven het raam bevindt. Voor een markies die in ingeklapte toestand nog helemaal voor het raam hangt zou ik in elk geval niet kiezen.
terug naar de
inleiding

Het frame

Nu we de maten hebben, kunnen we met behulp van de onderstaande tabel uitrekenen hoeveel meter hout we nodig hebben.
Het aantal frame-latten (ook wel klappen of slagen genoemd) is afhankelijk van de grootte van de uitval. De volgende tabel kun je als richtlijn gebruiken:
uitval tot 1 meter: 4 klappen
uitval tot 1,5 meter: 5 klappen
uitval tot 2 meter: 6 klappen
uitval tot 2,5 meter: 7 klappen
etc., hoewel ik me afvraag is of het raadzaam is nog groter te gaan.
Let op dat verticale latten van de eerste klap, dat is die tegen de muur zit, bij de meeste klassieke markiezen aan de onderkant vaak wat langer zijn. Kan ook handig zijn als je de de markies wilt borgen met een bout of een schroef. Die kun je er dan ook nog indraaien als de markies ingeklapt is.

Nadat je de latten die je nodig hebt op lengte hebt gezaagd, zet je de afzonderlijke klappen in elkaar door middel van een zogenoemde halfhoutverbinding. Zie schets.halfhoutverbinding
Teken daartoe met behulp van de andere lat even af. Vervolgens zaag je met een een verstekzaag de lat half door en sla je voorzichtig met een scherpe beitel het hoekje eruit.
Zie onderstaande schets.

Ongetwijfeld zal dat ook met een frees kunnen, maar die heb ik niet. Doe hetzelfde met de lat die er dwars op komt. Met behulp van een houtrasp haal je de oneffenheden weg. Zorg dat beide vlakken die op elkaar komen goed vlak zijn. Breng houtlijm aan, druk de beide vlakken tegen elkaar en draai het geheel voorzichtig aan met een lijmtang. Controleer voordat je de lijmtangen helemaal goed vastdraait nog even de framelatten echt haaks op elkaar staan. Werk sowieso overigens nauwkeurig; haaks en vlak! Dat bespaart je later in het proces een hoop ergernis. Uiteraard zal alleen de lijmverbinding lang niet stevig genoeg zijn. Daarom verstevig je de hoekverbindingen met raamhoeken. (zie foto)

Ter afwerking van de afzonderlijke framedelen moet je de hoeken afronden. Het doek zou anders makkelijk gaan scheuren.

Voor die afronding heb ik eerst het grootste deel gezaagd.....,

Als er nauwkeurig gewerkt is (alle latten die even lang moeten zijn, precies even lang en alle verbindingen haaks) worden de klappen even op elkaar gelegd en gecontroleerd of alle hoeken op dezelfde manier rond zijn.

Is alles nu mooi gelijk dan is raadzaam om alle klappen nu alvast in de grondverf te zetten. Daarna kunnen de frame-latten in de gewenste kleur (minstens twee keer!) worden afgelakt.

In elkaar zetten van het frame

Om het frame in elkaar te zetten heb ik framedelen tegenover elkaar gelegd.........

Om het hoogteverschil dat tijdens de montage ontstaat even op te heffen, heb ik er afvalstukjes van de schroten waarvan het frame gemaakt is, onder gelegd.
terug naar de
inleiding

Het doek

Om de hoeveelheid stof te bepalen beginnen we uiteraard weer met meten. Daarbij wil ik gelijk beginnen met een waarschuwing. Let op! Bij het meten van het doek hebben wij over het hoofd gezien dat de totale grootte van de uitval groter werd dan de bedoeling was en dus groter dan het stuk doek dat wij hadden uitgemeten en besteld.
Wij hadden er namelijk niet bij stilgestaan dat door de dikte (opeenstapeling) van de latten de uitval groter zou worden naarmate er meer klappen zijn. In de schets (foto links) hieronder heb ik in rood aangegeven welke afstand ik bedoel.

Omdat we het doek al op de “juiste” maat in huis hadden, hebben we dat gecorrigeerd door de framelatten B t/m E allemaal 5 cm korter te maken (en uiteraard 5 cm hoger op lat A vast te schroeven).

Een alternatief is om de scharnieren bij de volgende klap (klappen B t/m E) steeds enkele centimeters hoger de zetten. Daardoor wordt elke volgende klap iets korter en houd je de (zoals in bovenstaand voorbeeld onbedoelde) vergroting van de uitval wat beter in de hand. (Zie schets hieronder). Op de foto rechts is het resulaat te zien van nadat we de fout hadden hersteld.

Het meten van de breedte van het doek zal niet zo moeilijk zijn. Dat is de som van de diepte + de lengte + nogmaals de diepte. Dus gewoon maten rondom bij elkaar optellen. De hoeveelheid stof voor de diepte is overigens ook niet zo moeilijk. (even terug naar de basisschool) Een markies heeft de omtrek van een kwart van een cirkel. De omtrek van een cirkel berekenen we door 3,14 X de diameter (π x D). Delen we de uitkomst door 4 (immers een kwart van een cirkel) dan hebben we de afmeting die we voor de diepte nodig hebben. Let nogmaals op de extra (plm. 10) centimeters die de uitval (= diepte van de markies) allengs groter wordt.

De stofbreedte van het markiesdoek is 120 cm. Het zit er dus dik in dat er meerdere banen nodig zijn. Moeten we dus naaien. Omdat de stof vrij stug is, is het moeilijk om de banen al naaiende mooi recht te houden. Als hulpmiddel hebben we de banen daarom eerst even met stukjes dubbelzijdig kleefband aan elkaar geplakt. Zo verschuiven de banen niet als je ze onder de naaimachine door haalt. (zie foto hieronder)

terug naar de inleiding

Het maken van de Volant

De volant is de strook stof die onderaan de markies is bevestigd. Een volant kan men maken in de vormen zoals men wil. Zie afbeelding hieronder
volantvormen
Wij hebben gekozen voor de “eenvoudige” boogjes (2). Voor de grootte van de boogjes hebben we aansluiting gezocht bij de breedte van de strepen wat bij een effen desin matuurlijk niet mogelijk is. Bepaal zelf wat je mooi vindt. Nadat de boogjes waren uitgeknipt, zijn ze omzoomd met markiesband. In de keuze van de kleur van het band is uiteraard iedereen vrij. Wij hebben gekozen voor kleur (groen in ons geval), maar wit zie je bij een streepdessin ook wel vaak.
terug naar de
inleiding

Opspannen van het doek

Hierover kregen we achteraf, dus toen we de markies al klaar hadden, van een gewaardeerd zwager van ons nog een goede tip. Maar eerst de wijze zoals wij het deden. Lees vooral even verder en oordeel zelf.
Eerst zorgden we dat de hoek tussen de eerste en de laatste klap haaks (= 90°) was. Omdat we in het rekenwerk wat vastliepen (is met goniometrie overigens wel te berekenen, maar een beetje te lang geleden...) spanden we touwtjes om de klappen en maten we de afstanden tussen de klappen totdat ze allemaal gelijk waren. (Zie schets links). We deden dat met twee touwtjes, elk op ongeveer 30 cm van de uiteinden. Tevreden? Dan elk touwtje op elke klap even met een nietje fixeren. Bij elke klap waar we het doek op vast nietten maakten we simpel het touwtje weer los. Een lezer van de website attendeerde mij er onlangs op dat roestvrijstalen nietjes roestvorming kunnen voorkomen. Nu moet ik zeggen dat mij roestvorming bij onze markies (na vier seizoenen inmiddels) gelukkig nog niet opgevallen is, maar het is het overwegen natuurlijk waard.

Het alternatief dat we aangereikt kregen was om de touwtjes te vervangen door band en daarna ook gewoon te laten zitten. (Zie schets rechts) Dan hoef je niet alleen de touwtjes niet weer los te halen, maar wat belangrijker is, de spanning wordt goeddeels opgevangen door het band en komt niet meer (volledig) ten laste van het markiesdoek. Een aanrader dus!

Het doek zelf hebben we met nieten vastgezet. Alleen voor de afwerking (met band) hebben we sierspijkertjes (in ons geval met groene kopjes) gebruikt.

Zijkanten

Het moeilijkste (vooral m.b.t. het meetwerk) hadden we naar ons gevoel nu wel achter de rug, maar nauwkeurig werken blijft geboden. We gaan nu namelijk in het doek knippen en een vergissing is dan niet meer ongedaan te maken. We werken nu van boven naar beneden. Trek het doek over de eerste klap strak en niet het vast aan de zijkant van die klap. Zo kun je ook het doek gelijk op de tweede klap (B) vastnieten. Het dessin loopt nu ook mooi door. Maar vanaf nu ga je stof overhouden en wordt het even lastig. Het doek kan nu afgeknipt worden langs wat ik hier even de buitenkant van klap A noem (de kant van klap A die tegen de muur komt). Omdat ik het moeilijk vind dat precies te beschrijven heb ik geprobeerd daar twee schetsen van te maken.

Misschien dat de onderstaande foto's het proces nog iets verduidelijken......?



Een kritische lezer die een eerste versie van deze website al eens had gezien, attendeerde mij op zijn ervaring om in plaats van, van boven naar beneden, van beneden naar boven te werken. Zo vallen de stukken doek mooi over elkaar heen waardoor het er niet bij in kan regenen.

Eigenlijk is de markies hiermee zover klaar. Het afwerken met band en spijkertjes laat ik naar ieders eigen inzicht. Maar misschien aardig om het eindresultaat alvast even te laten zien.

terug naar de
inleiding

De ombouw

Je ziet markiezen soms wel zonder ombouw, maar wij vonden een ombouw wel het mooist en bovendien is het goede bescherming tegen weersinvloeden. Ik zou daarom adviseren te kiezen voor een ombouw. Kies voor de ombouw een weerbestendige houtsoort. Ceder lijkt me een goede keuze (nou ja, werd ons geadviseerd). Voor het bevestigen van de ombouw hebben wij voor het gemak gekozen van zogenoemde combibeugels zoals die hiernaast staat afgebeeld. Neem voor de diepte van de kap zo'n 23 cm. Dat is 3 cm breder dan de bovenkant van de beugel. Onder de kap, ongeveer 2cm vanaf de voorkant, heb ik nog een klein balkje (1,5 x 3 cm) bevestigd voor nog een betere bescherming tegen invloeden van regen en stof.

De breedte van de zijschotten heb ik aan weerszijden ruim 5 cm vanaf de klappen gedaan, maar dat mag naar mijn ervaring, om een nog betere beschutting van de markies zelf te krijgen, nog een fractie smaller.
De vorm van de zijkanten kun je maken met mooie boogjes of strak, zoals je ze tegenwoordig bij de kant-en-klare (vaak aluminium) uitvoeringen wel ziet (zie schets links). Het uittekenen van de vorm hebben we gedaan met behulp van een kartonnen malletje. De bevestiging van de zijschotten aan de muur gaat het beste met hoekbeugeltjes.


Hieronder twee foto' s (markies uit- en ingeklapt) van de wijze waarop wij de ombouw uitgevoerd hebben.


En hierboven nog een fotootje van het werken met de mal waarmee we de zijkanten eerst hebben afgetekend.

Met dat alles nu vrijwel klaar was stonden we nu alleen nog voor de vraag of we bij een markies van deze breedte (180 cm) met één optrekkoord konden volstaan of met twee. We dachten dat het met één kon en dat gaat tot nu toe prima. Maar ik kan me voorstellen dat je de grens van het gebruik van twee koorden wel nadert. (mogelijk v.a. een breedte van 2 meter?) Verder was het de vraag of we het koord aan de binnenkant van de markies zouden doen of aan de buitenkant. De buitenkant geniet onze voorkeur. Reden: aan de binnenkant kan het doek slijtplekken krijgen omdat het koord daar bij het optrekken steeds tegenaan schuurt. Dat is te voorkomen met een soort van afstandhouders die het koord bij het doek vandaan houden, maar die oplossing vonden wij te omslachtig en buitenom kon naar ons gevoel net zo goed.
terug naar de
inleiding

Tot besluit

Ik wil besluiten met nog wat aanvullend fotomateriaal dat laat zien hoe wij gewerkt hebben en hoe het soms NIET moet.
Gelukkig is het nauwelijks te zien maar onze markies is een tikje scheef. Dat was even behoorlijk balen. En we hadden nog wel zo nauwkeurig gewerkt........... :-(
De oorzaak zat in iets waar we nooit bij stil hadden gestaan. Lees en huiver.....

Vanwege onder meer het verven van het frame maakten we gebruik van in hoogte verstelbare schraagjes. Zo konden de framedelen mooi hangen.(zie foto hieronder links). Alleen toen we het frame in elkaar geschroefd hadden, bleken we eigenlijk geen muur te hebben of een stukje wand ergens om het frame aan op te kunnen hangen zodat we het doek konden opspannen. Nou ja, je moet wat en we zochten opnieuw de toevlucht tot onze schraagjes, maar nu werd het geheel topzwaar. (zie hier Buurman en Buurman bezig!) We verzwaarden de stellage met een ladder en daarop nog een plantenbak. (zie foto hieronder rechts) Wat amateuristisch allemaal, maar je moet wat nietwaar? Enfin, het bleef in elk geval staan.

Maar nu........; ons terras ligt nogal op afschot. Beetje meer dan ooit de bedoeling was, maar vooruit hebben we verder geen hinder van. Totdat... jawel (en wie let daar nou op) het afschot van het terras precies
terugkwam in de afwerking van de markies. Dus scheef. Zoals gezegd je moet lang en goed kijken om te zien dat de markies een tikje scheef is, maar voor ons in elk geval, en ik hoop ook voor de lezer, iets om serieus rekening mee te houden.
terug naar de
inleiding

Appendix

Sinds de publicatie van deze website (dan wel eerdere versies ervan) heb ik al heel wat hele aardige reacties ontvangen. Blijkbaar voorziet dit "artikel" dan ook in een behoefte. Leuk om te vernemen en daar, het delen van kennis en ervaringen, is het mij dan ook precies om te doen geweest. Maar ik ontving daarbij ook een aantal vragen en naar aanleiding daarvan heb ik besloten deze appendix te maken met wat aanvullende informatie.

Vraag:
Schijnt de laagstaande winterzon niet onder de markies door?
Antwoord:
Ik hang de markies 's winters binnen. Waar het in de keuken zomers namelijk soms erg warm kan worden (oostzuidoost), is een straal zon 's winters best welkom. En bovendien komt de zon dan later (en dus veel minder zuid-oostelijk) op en gaat dan ook nog deels schuil achter de huizen aan de overkant van de straat.
Naar aanleiding van deze vraag heb ik een paar foto's gemaakt van het "winterverblijf" van de markies in de bijkeuken.

Vraag:
Hoe doe je dat precies met de katrollen en hoe zet je het koord aan de markies vast?
Antwoord:
De katrollen zitten hier aan de muur vast (ik heb inmiddels namelijk wel modellen gezien waar de katrollen op het frame bevestigd zijn). Bij het ophangen van de markies moet ik het koord dus even door de twee katrollen (midden en links) door rijgen. Het koord zit simpelweg vast met een knoop.

Annie en ik wensen je veel plezier met het bouwen!

Voorjaar 2012
Herzien voorjaar 2015

De spullen die speciaal nodig waren voor de markies, zoals het markiesdoek, spijkertjes, band, koord, etc., hebben wij betrokken van http://www.meubelstoffenvoordeel.nl/ in Scheemda (Gn) waar we prettig en terzake deskundig geholpen zijn.
Het houtwerk (plafondschroten) en de scharnieren (staarthengen), schroeven etc., hebben wij betrokken van onze immer behulpzame buurtgenoot: http://www.klok-bouwmaterialen.nl/

terug naar de
inleiding